Spektrometria promieniowania γ należy do jednej z najbardziej rozpowszechnionych
technik spektrometrii promieniowania jonizującego i znajduje zastosowanie w różnych
dziedzinach nauki, przemysłu oraz medycyny. Uniwersalność tej techniki przejawia się
w możliwości badania obiektów charakteryzujących się zarówno niskimi jak i wysokimi
aktywnościami izotopów promieniotwórczych emitujących kwanty γ z szerokiego spektrum
energetycznego.
W przypadku badań materiałów o niskich aktywnościach radionuklidów (np. na potrzeby
badań środowiskowych), kluczowe staje się osiąganie odpowiednio niskich limitów
detekcji, umożliwiających oznaczenie szukanych izotopów promieniotwórczych obecnych
w mierzonych próbkach. Cel ten osiągany jest m.in. poprzez zastosowanie odpowiednich
detektorów, elektroniki spektrometrycznej, jak również specjalnie skonstruowanych osłon
- pasywnych oraz aktywnych.
Głównymi celami niniejszej rozprawy było skonstruowanie niskotłowego, cyfrowego
spektrometru promieniowania gamma, oraz stworzenie oprogramowania służącego do analizy generowanych danych pomiarowych. Następnie, wykorzystując przygotowanie stanowisko badawcze, wykonano serię pomiarów wyselekcjonowanych próbek charakteryzujących
się niskimi aktywnościami radioizotopów.
Ponadto, w wyniku zastosowania cyfrowego systemu akwizycji danych, możliwym
stało się rozszerzenie potencjału badawczego spektrometru promieniowania gamma, poprzez zastosowanie wielorakiej eksploracji gromadzonych danych pomiarowych, co pozwoliło na zapoczątkowanie monitoringu intensywności strumienia mionów promieniowania kosmicznego, rejestrowanego przez detektory osłony aktywnej spektrometru.
Gamma-ray spectrometry is one of the most widespread ionizing radiation spectrometry
technique and it finds application in various fields of science, industry and medicine. The
versatility of this technique manifests itself in the possibility of testing objects characterized by
both low and high radionuclides’ activities and emitting γ quanta from the wide
range of energy spectrum.
In the case of measurements of low-radioactive materials (e.g. in the field of
environmental research), it is crucial to achieve sufficiently low detection limits in order to
identify radioactive isotopes present in measured samples. This goal is achieved, among
others, through the utilization of appropriate detectors, signal processing electronics as
well as specially constructed shields - both passive and active.
The main goals of this dissertation were construction of a low-background, digital
gamma - ray spectrometer and development of purposely written software for analyzing
generated measurement data. Then, utilizing set up scientific device, a series of measurements of
selected samples characterized by low radioisotopes’ activities were performed.
In addition, as a result of utilization of a digital data acquisition system, it has become
possible to expand the research potential of the gamma - ray spectrometer, by using
manifold ways of exploration of collected measurement data, what allowed to initiate
monitoring of cosmic-ray muons flux registered by active shield’s detectors.